Mao Sơn Tông (茅山宗), hay còn gọi là Mao Sơn phái, là một tông phái quan trọng của Đạo giáo Trung Quốc, lấy tên từ núi Mao Sơn (茅山) ở tỉnh Giang Tô, nơi được xem là tổ đình của phái. Mao Sơn thuộc hàng "động thiên phúc địa" nổi tiếng, từng được ca ngợi là "đất lành bậc nhất" và "động thiên thứ tám" trong Đạo giáo. Tông phái này kế thừa Thượng Thanh phái (上清派) và do Đào Hoằng Cảnh (陶弘景, 456–536) sáng lập sau 10 năm ẩn tu tại Mao Sơn. Dưới đây là những điểm nổi bật về Mao Sơn Tông trong văn hóa Trung Hoa:

1. Lịch sử và nguồn gốc
- Nguồn gốc từ Thượng Thanh phái: Mao Sơn Tông phát triển từ Thượng Thanh phái, vốn được sáng lập dựa trên những kinh văn do Ngụy Hoa Tồn (魏華存, 251–334) truyền lại. Thượng Thanh phái chú trọng thiền định và luyện tập cá nhân, nhưng đến thời Đào Hoằng Cảnh, Mao Sơn Tông chuyển hướng, nhấn mạnh vào phù lục (bùa chú) và các nghi thức Đạo giáo.
- Tam Mao Chân Quân: Núi Mao Sơn được đặt tên theo ba anh em họ Mao (Mao Doanh, Mao Cố, Mao Trung) từ thời Tây Hán, những người đã tu đạo và làm việc thiện tại đây. Họ được tôn là Tam Mao Chân Quân, trở thành biểu tượng tâm linh của tông phái.
- Đào Hoằng Cảnh: Là tổ sư đời thứ 9 của Thượng Thanh phái, Đào Hoằng Cảnh đã hệ thống hóa kinh điển, xây dựng lý thuyết, và sáng lập Mao Sơn Tông. Ông lấy núi Mao Sơn làm trung tâm truyền đạo, khiến nơi đây trở thành thánh địa Đạo giáo.

2. Đặc điểm và pháp thuật
Mao Sơn Tông nổi tiếng với các pháp thuật và trận pháp huyền bí, thuộc nhóm "Bát Đại Huyền Thuật" của Trung Quốc. Một số pháp thuật đặc trưng bao gồm:
- Hành Thông Linh Pháp: Cho phép đi xuyên tam giới hoặc giao tiếp với linh giới.
- Khiển Thi Thuật (Luyện Cương Thi): Luyện xác chết thành "thi biến" để đưa thi thể về quê an táng, phổ biến vào cuối thời Thanh khi chiến loạn khiến nhiều người chết xa quê.
- Phù Lục Thuật: Sử dụng bùa chú để trừ tà, chữa bệnh, hoặc bảo vệ. Mao Sơn Tông đặc biệt chú trọng phù lục so với Thượng Thanh phái.
- Chiêu Hồn Thuật và Thiên Nhãn Thông: Gọi hồn hoặc nhìn thấy các hiện tượng siêu nhiên.
- Trận pháp: Các trận pháp nổi tiếng như Cửu Đăng Liên Hoa Trận, Cửu Tiền Bôi Đỉnh Trận, và Bát Quái Trận, được sử dụng trong nghi lễ hoặc trừ ma.

Mao Sơn Tông từng chia thành bốn chi phái chính:
1. Phù Môn: Chuyên về phù lục thuật.
2. Trận Môn: Chuyên về trận pháp và Kỳ Binh Độn Giáp.
3. Pháp Môn: Tập trung vào tiên pháp và pháp thuật.
4. Quỷ Môn: Chuyên về dưỡng quỷ, nhưng đã bị khai trừ do một tà sư sử dụng tà thuật gây hại.

3. Ảnh hưởng văn hóa
- Đóng góp cho Đạo giáo: Mao Sơn Tông có ảnh hưởng lớn đến văn hóa Đạo giáo Trung Hoa, đặc biệt qua việc phát triển phù lục, nghi lễ, và các pháp thuật trừ tà. Các pháp thuật của Mao Sơn được truyền bá rộng rãi, ảnh hưởng đến văn hóa dân gian và tín ngưỡng.
- Trong văn học và nghệ thuật: Mao Sơn Tông xuất hiện trong nhiều tác phẩm văn học và điện ảnh, đặc biệt là phim kinh dị Hong Kong thập niên 1980–1990, với hình ảnh các đạo sĩ Mao Sơn trừ ma, luyện cương thi. Ví dụ, nhân vật Diệp Thiếu Dương trong tiểu thuyết *Mao Sơn Tróc Quỷ Nhân* là biểu tượng của đạo sĩ Mao Sơn.
- Giao thoa văn hóa: Các pháp thuật Mao Sơn được truyền sang các khu vực như Malaysia, Indonesia qua các thương nhân Trung Hoa, tạo ra sự giao thoa với văn hóa bùa chú địa phương.

4. Suy thoái và hiện trạng
- Thời kỳ đỉnh cao: Dưới triều Đường và Tống, Mao Sơn Tông phát triển mạnh, với hàng trăm công trình đạo giáo, bao gồm "tam cung, ngũ quan, bảy mươi hai Mao am".
- Suy thoái: Từ nửa cuối triều Tống, ảnh hưởng của Mao Sơn Tông giảm dần do sự phát triển của các tông phái khác như Toàn Chân Đạo, cũng như quá trình hiện đại hóa xã hội. Cuộc Cách mạng Văn hóa (1966–1976) của Mao Trạch Đông gây tổn hại nặng nề đến các công trình Đạo giáo trên núi Mao Sơn.
- Hiện nay: Mao Sơn Tông vẫn tồn tại nhưng không còn phổ biến như xưa. Các hoạt động chủ yếu diễn ra ở Trung Quốc, Hong Kong, và Đài Loan, với tổ đình tại núi Mao Sơn. Một số người vẫn tìm học đạo thuật Mao Sơn, đảm bảo tông phái không bị thất truyền.

5. So sánh với Long Hổ Sơn
- Long Hổ Sơn (龍虎山): Là trung tâm của Thiên Sư Đạo (Chính Nhất Đạo), cũng chú trọng phù lục nhưng mang tính tổ chức cộng đồng hơn. Long Hổ Sơn gắn với Trương Đạo Lăng và con cháu, trong khi Mao Sơn Tông tập trung vào pháp thuật cá nhân và nghi lễ
- Khác biệt: Mao Sơn Tông nổi tiếng với các pháp thuật huyền bí như luyện cương thi, trong khi Long Hổ Sơn tập trung vào quản lý tín đồ và nghi lễ chính thống.

6. Ý nghĩa văn hóa
Mao Sơn Tông không chỉ là một tông phái Đạo giáo mà còn là biểu tượng của sự huyền bí trong văn hóa Trung Hoa. Các pháp thuật, trận pháp, và phù lục của phái đã thấm sâu vào tín ngưỡng dân gian, văn học, và điện ảnh, tạo nên một di sản văn hóa độc đáo. Dù không còn ở thời kỳ hoàng kim, Mao Sơn Tông vẫn là một phần không thể thiếu trong lịch sử và tâm thức người Trung Quốc.